TKB Müze Özendirme Yarışması Ödül Töreni Yapıldı

Tarihi Kentler Birliği, pandemi koşulları nedeniyle geçtiğimiz mart ayından bu yana ara verdiği buluşma, toplantı ve çalıştaylarına 24 Temmuz Cuma günü İstanbul’da düzenlediği Birlik Meclisi 2020 Yılı Olağan 1. Toplantısı ve Müze Özendirme Yarışması Ödül Töreni ile yeniden başladı. The Green Park Pendik Otelde gerçekleştirilen Tarihi Kentler Birliği İstanbul Buluşması süresince sağlık önlemleri azami düzeyde uygulandı. TKB Genel Sekreteri Sezer Cihan’ın moderasyonunu yürüttüğü İstanbul Buluşması Meclis Toplantısı ile başladı. Müze Özendirme Yarışmasının değerlendirme konuşmaları ve Ödül Töreninin ardından TKB ve Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı Hayrettin Güngör davetlilere şöyle seslendi: “Tarihi Kentler Birliği, 20 yaşında. Bugüne gelmesinde ciddi bir emek var. Geçmişi hatırlamaz ve takdir etmezsek, geleceği inşa edemeyiz. Birliğin kuruluşundan bugüne, katkı veren tüm başkanlarımıza ve üyelerimize teşekkür ediyorum. Ayrıca, Birliğimizin proje ve çalışmalarının yürütülmesine öncülük eden ÇEKÜL Vakfına ve ÇEKÜL Vakfı Başkanı Metin Hoca’mıza özellikle teşekkür ediyorum. Anadolu’nun kadim tarihini yaşatan üyelerimizin her biri, kültürü ayakta tutma kaygısıyla yaşıyor. Burada, son derece kıymetli bir paylaşım ve birliktelik kültürü var. Bu gibi birliklerin en önemli görevi, eğitim desteği sunmak, eylem planı oluşturmak, bilgiyi paylaşmak. Çok az imkanlarla, bugüne dek başarı elde ettik tüm bu görevlerde. Aynı bağlam içinde kendi kadim kültürüne bağlı müzelerin kurulmasının ne kadar önemli olduğunu söylemek isterim. Bu toplantıda da müzelerin kültür hayatının yaşatılmasındaki önemi ayrıntılarıyla konuşuldu. Tematik müzeler, yaşayan müzelerdir. Kentleri, kültürleri ve insanları buluşturmanın yolu buradan geçer. Hepinizi saygıyla selamlıyorum.”

Meclis Toplantısında Yeni Üyeler Kabul Edildi

Yılın ilk Meclis Toplantısında Tarihi Kentler Birliğinin yıllık çalışma programı hakkında bilgiler verildi, gündem maddeleri görüşüldü. Meclis Toplantısı Divan Başkanı Hayrettin Güngör, gündem maddelerini okuyarak oylamaya sundu. Toplantıda ayrıca Birliğe yeni üye olan belediyeler de açıklandı. Buna göre Emet, Dodurga, Serik, Gemlik ve Karşıyaka belediyeleri, Birliğin yeni üyeleri oldu; TKB üye sayısı 459’a yükseldi. Birlik Encümen Üyeliği için yapılan gizli oylama ile Encümen Üyeliğine; Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Memduh Büyükkılıç, Malatya Büyükşehir Belediye Başkanı Selahattin Gürkan, Bartın Belediye Başkanı Cemal Akın, Çanakkale Belediye Başkanı Ülgür Gökhan, Osmangazi Belediye Bakanı Mustafa Alp Kargı seçildi. Meclis Toplantısında Plan ve Bütçe Komisyonunun kurulmasına karar verildi. Komisyon Üyeliğine; Altınova Belediye Başkanı Metin Oral, Çaycuma Belediye Başkanı Bülent Kantarcı, Havran Belediye Başkanı Emin Ersoy, Gümüşhacıköy Belediye Başkanı Zehra Özyol ve Elmalı Belediye Başkanı Halil Öztürk seçildi. Birliğin 2019 Yılı Bütçe Kesin Hesabı, incelenmek üzere oy birliğiyle Komisyona havale edildi. Tarihi Kentler Birliği 2019 Yılı Faaliyet Raporunun da kabul edilmesiyle, Meclis Toplantısı son buldu.

Bellek Merkezleri Müzeler

Müze Özendirme Yarışması Danışma Kurulu Üyeleri; ÇEKÜL Kent Çalışmaları Koordinatörü, mimar, Dr. Alp Arısoy ve ÇEKÜL Kent Çalışmaları şehir plancısı Ahmet Onur Altun yarışmanın ilke ve hedefleriyle, sonuçları hakkında genel birer değerlendirme yaptı. Alp Arısoy, Müzeler ve Kent Hafızası başlıklı konuşmasına Kırsal Miras Programını anlatarak başladı: “TKB’nin desteğiyle geçen yıl tamamladığımız Kırsal Miras Programı, kırsal yaşamın ne şekilde değiştiği ve köylerin hangi dinamiklerle yaşadığı sorularının cevabını aramaktaydı. Araştırmanın belki de en çarpıcı sonucu, yaşayanlarının büyük bölümü terk ettiği halde bütünlüğü bozulmadan yaşayabilen köylerin, bellek merkezleri olarak korunduğunun gözler önüne serilmesiydi. Türkiye’nin dört bir yanındaki büyük kentlere yayılmış köylüler için köy, topluluklarını ve kendilerini tanımladıkları, bu yüzden de koruyarak sahip çıktıkları merkezlerdi. Bu köylerde açılan köy müzelerinin de o aidiyeti diri tutan ‘hatırlama’ mekanları olarak kullanıldığına şahit olduk.” Günümüzde gelişen teknolojik imkânlarla kentsel anlamda pek çok etkileşim, üretim ve tüketim bağlarını kent mekânından bağımsız olarak gerçekleştirebildiğimize dikkat çeken Arısoy, özellikle pandemi döneminde dünya genelinde karantina altında geçen dönemin, bizlere geleceğin kentlerinde mekânın işlevsel değerinin geçmişe oranla radikal biçimde değişeceği işaretlerini verdiğini söyledi: “Korumanın farklı ölçeklerinde olduğu gibi, kent ölçeğinde de işlevsel değerin azalmasının, sembolik değeri artıracağını biliyoruz. Geleceğin kentlerinin öncelikli niteliği üretim veya tüketim merkezleri olmaları değil, belki de bellek merkezleri olmaları olacak. Alışveriş, sosyalleşme, çalışma gibi pek çok ihtiyacımızı farklı ara yüzlerde etkileşerek gerçekleştirsek de, bizleri bir topluluk olarak biraraya getiren ortak hafıza; kolektif bellek kent mekânı üzerinden tanımlanıyor. Müzeler tam da bu sebeple; turizm, belgeleme ya da kültürel etkinlik alanları olmalarının ötesinde, bellek merkezleri olarak geleceğin kentlerinin önemli bir ögesini oluşturuyor.” Ahmet Onur Altun ise ÇEKÜL Vakfının 30, Tarihi Kentler Birliği’nin 20’inci yılını kutladığımız bu tarihi yılda, koruma politikalarının yerelde ulaştığı seviyeye dikkat çekerek, yıllar süren birikime işaret etti. Altun, konuşmasında “Bu kurumsal birikimin getirdiği tecrübenin sonucu olarak artık yerel yönetimler kendi gündemlerini belirliyor ve koruma politikalarını oluşturuyor. TKB kurulduğu günden bu yana ‘Her Kente Bir Kent Müzesi’ sloganını benimseyerek kentlerde müzelerin kurulmasını teşvik ediyor ve bu çalışmalara destek veriyor. Bu süreçte doğal ve kültürel envanterlerin çıkarılması, kent arşivlerinin oluşturulması ve geliştirilmesi, tarihi yapıların kültür altyapısını destekleyecek şekilde işlevlendirilmesi büyük önem taşıyor.” dedi. Ahmet Onur Altun, Kültürel Mirası Koruma Proje ve Uygulamalarını Özendirme Yarışmasından başlayarak Müze Özendirme Yarışmasına uzanan bu sürecin koruma alanında farklı bir evreye geçtiğimizin kanıtı olduğunu belirtti: “Hepimizin bildiği gibi tarihi yapıları ve kentsel dokuları yalnızca fiziksel müdahalelerle korumak mümkün değil. Tam da bu aşamada müzelerin koruma politikalarındaki önemine dikkat çekmek gerekir. Günümüzde müzeler yalnızca somut mirasın sergilendiği statik kurumlardan ibaret değil. Artık halk ve içinde bulundukları kent dokusuyla iki yönlü bir etkileşim kurarak, hem bulunduğu çevreyi hem de kendisini sürekli olarak değiştiren ve yenileyen kurumlardır müzeler. Kent halkına koruma bilincinin aşılanması ve bu bilincin yaygınlaştırılması müzelerde başlar. Bu sebeplerden ötürü müzeler koruma politikalarının merkezinde yer almalıdır. Müze, arşiv ve kütüphaneler kentlerin birikimini barındırırken aynı zamanda bu bilgi, birikim ve koruma bilincini kente yayan bir görev üstlenirler. Bugün itibariyle 454 üye belediye içinde yaptığımız envanter çalışması kapsamında açılmış olan 287, çalışmaları devam eden 65 toplam 352 müze bulunuyor. Bu da geçtiğimiz 20 yıl boyunca TKB çatısı altında ne kadar yol alındığının somut bir göstergesidir.” Bu yıl 4’üncü kez düzenlenen Müze Özendirme Yarışması, farklı başlıklarda ve ölçeklerde pek çok müzeyi biraraya getirdi. Köy müzeleri, mahalle müzelerle alt ölçeklerden başlayarak farklı alanlarda çeşitlenen ihtisas müzelerinin yanı sıra ulusal ölçekte müzeler de TKB üyesi belediyeler tarafından hayata geçiriliyor. Bu yıl 16 belediyeden 18 müze, 10 kategori altında ödüllendirildi. Müze özendirme yarışması rekabeti değil, iyi örnekleri özendirmeyi ve kurumlar arası işbirliğini arttırmayı amaçlıyor. Bu sebeple seçici kurul kazananlar belirlemek yerine, tüm katılımcıların kendi koşulları içinde ele alınmasını ve her birinin özendirmeye layık başarılarının ödüllendirilmesini amaçladı.

Ödül Töreniyle Müzeler Tanıtılıdı

Bu yıl, TKB Müze Özendirme Yarışmasına 16 belediyeden, farklı alanlarda 18 müze katıldı. 15 Mayıs 2020 tarihinde, internet üzerinden toplanan Seçici Kurul, projeleri değerlendirdi; müzelerin başarılı ve geliştirilmeye açık yönleriyle ilgili görüşlerini belirterek ödüllerin dağılımına karar verdi. Ahmet Erdönmez başkanlığında toplanan Seçici Kurul Aziz Elbas, Kibele Eren, Sezer Cihan, Yeşim S. Dizdaroğlu ve Y. Metin Keskin’den; Danışma Kurulu ise Prof. Dr. Metin Sözen, Ahmet Onur Altun ve Alp Arısoy’dan oluştu. Değerlendirmede 6 temel kriter gözetildi: Mekân kalitesi, arşiv ve araştırma çalışmaları, sergileme kurgusu, sosyal gücü, kentle ilişkisi, süreç yönetimi, Müzeler 10 farklı kategoride değerlendirildi: Göç Müzesi, Kent Müzesi, Kent Tarihi Müzesi, Kent Belleği ve Arşiv Müzesi, Yaşam Kültürü Müzesi, Millî Mücadele Müzesi, Sanayi Müzesi, Sanat ve Edebiyat Müzesi, Denizcilik Müzesi ve Maket Müzesi.

İstanbul Buluşmasında yapılan ödül töreninde; TKB ve Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı Hayrettin Güngör, TKB Encümen Üyesi Battalgazi Belediye Başkanı Selahattin Gürkan, Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Memduh Büyükkılıç, Seçici Kurul üyeleri Ahmet Erdönmez ve Aziz Elbas ile Danışman Kurul Üyesi Alp Arısoy belediyelere ödüllerini takdim etti.

GÖÇ MÜZELERİ

• İzmir Büyükşehir Belediyesi: Buca Göç̧ ve Mübadele Anı Evi
• Manavgat Belediyesi: Giritli Müzesi – Giritliler Kültür Evi
• Odunpazarı Belediyesi: Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu Kırım Tatar Müzesi

KENT MÜZELERİ

• Bilecik Belediyesi: Yaşayan Şehir Müzesi
• Kepez Belediyesi: Bir Zamanlar Antalya Müzesi
• Şebinkarahisar Belediyesi: Kent Müzesi

KENT TARİHİ MÜZELERİ

• Kayseri Büyükşehir Belediyesi: Kayseri Müzesi
• Uşak Belediyesi: Kent Tarihi Müzesi

KENT BELLEĞİ VE ARŞİV MÜZELERİ

• Dulkadiroğlu Belediyesi: Kahramanmaraş̧ Kültür ve Tarih Araştırmaları Merkezi
• Eskişehir Büyükşehir Belediyesi: Kent Belleği Müzesi

YAŞAM KÜLTÜRÜ MÜZELERİ

• Altındağ Belediyesi: Ulucanlar Cezaevi Müzesi
• Battalgazi Belediyesi: Hasırcı ve Yaygın Mahalle Müzeleri

MİLLİ MÜCADELE MÜZELERİ

• Karadeniz Ereğli Belediyesi: Alemdar Gemisi Müzesi
• Odunpazarı Belediyesi: Yeşil Efendi Konağı Atatürk ile Bir Gün Müzesi

SANAYİ MÜZESİ

• Kocaeli Büyükşehir Belediyesi: SEKA Kâğıt Müzesi

SANAT VE EDEBİYAT MÜZESİ

• Odunpazarı Belediyesi: Ataol Behramoğlu Kitaplığı

DENİZCİLİK MÜZESİ

• Bodrum Belediyesi: Bodrum Deniz Müzesi

MAKET MÜZESİ

• Aksaray Belediyesi: Aksaray Somuncu Baba Minyatür Müzesi

DEĞERLENDİRME Sezer Cihan TKB ve Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri

Pandemi süreciyle birlikte dünyada yeni bir eğilim dikkat çekiyor. Kentler, bu yeni dönemde özellikle kültür turizmi alanında nasıl tavır alacak, sorusunu soran doğal ve tarihi miras zengini kentler “sağlıklı turizm” kavramına vurgu yapıyor. Kontrol mekanizmasının daha verimli bir şekilde uygulanabileceği butik tarzı işleyiş, bir diğer vurgu. Sağlık önlem ve koşullarının uygulanabildiği bu tarz bir işleyişin turizme ilgiyi de canlı tutacağına dair bir araştırma var. Bu araştırmaya göre, belediyelerimizin kendi tarihi mekânlarında görevli uzman ve personelinin değişen koşullara uygun eğitimler alması, kazanılan bilginin mekânlarda uygulamaya dönüştürülmesi, güven unsurunu doğrudan etkiliyor. Karavan turizmi, soyutlanmanın mümkün olduğu bir seçenek olarak öne çıkıyor. Sağlık ve gastronomi turizmi de tarihi kentlerimiz için önemli başlıklar arasında yer alıyor. Kentlerimizi bu anlamda da desteklemek, projelerin takipçisi olmak hedeflerimiz arasında.