2011’in ilk TKB semineri 1-3 Nisan tarihleri arasında Malatya’da yapıldı. Semineri yaklaşık 500 kişi takip etti. Malatya Valisi Doç Dr. Mehmet Ulvi Saran’ın himayesinde, Malatya Belediye Başkanı Ahmet Çakır’ın ev sahipliğinde yapılan Seminer’e Battalgazi Belediye Başkanı Selahattin Gürkan ve Battalgazi Kaymakamı Abdulmuttallip Aksoy destek verdi. Gündüzbey, Yeşilyurt, Balaban ve Darende’nin Belediye Başkanları ve Kaymakamları da alan gezilerinde misafirleri konuk etti.
Malatya Valisi önderliğinde, kentte yeni bir model oluşturuluyor. Malatya’da belde ve ilçelerin belediye başkanı ve kaymakamlarıyla sağlanan koordinasyon, ileride ülke geneline yayılacak ve benimsenecek yeni bir modelin oluşmasına öncülük ediyor.
Seminer programı, Cuma günü açılış yemeği ve konuşmalarıyla başladı. TKB ve Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Özhaseki açılış konuşmasında “Sevgi dilini oluşturmalıyız, günümüzde buna ihtiyacımız var,” diyerek belediye başkanlarının çağın ruhunu yakalamaları gerektiğini söyledi. Özhaseki, imkânlar kısıtlı olsa da koruma mücadelesine devam edilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Seminer programı, “Belde ve İlçelerde Koruma” başlıklı oturum ile Cumartesi günü devam etti.
“Belde ve İlçelerde Koruma”
Malatya Belediye Başkanı Ahmet Çakır, “hoş geldiniz” konuşmasında kentin doğal ve kültürel zenginlikleri hakkında bilgiler verdi. Battalgazi kentinin kurulması ve şimdiki kent merkezine taşınmasının öyküsünü anlatan Çakır, Aslantepe höyüğünün önemine de vurgu yaptı. Beş Konaklar, Karakaş Konağı, İstanbulluoğlu Konağı gibi kent merkezinde yapılan restorasyon çalışmalarını anlatarak, ayakta kalma savaşı veren diğer sivil mimari örneklerinin de restore edileceği haberini verdi.
Malatya Valisi Doç Dr. Mehmet Ulvi Saran Yukarı Fırat Havzası’nda yer alan kent hakkında genel bilgiler vererek, geçtiğimiz yıl İl Özel İdaresi’nin bünyesinde KUDEB’in kurulmasıyla koruma çalışmalarının hız kazandığını söyledi. Arapgir’deki Roma-Bizans dönemi köprüleri, Battalgazi’deki Roma surları, Levent Vadisi’ndeki kabartmalar, Ozan köyündeki Roma anıt mezarı, Battalgazi’deki Selçuklu Ulu Cami, medreseler, kümbetler, Silahtar Mustafapaşa Kervansarayı ve 150 yıllık kerpiç evler gibi tarihi ve kültürel değerleri yoğun olan kentte, koruma bilinci ve sorumluluğunun hayati önem taşıdığını belirterek bölgenin doğal değerleri ile bir bütün oluşturduklarını vurguladı.
Günpınar Şelalesi
Saran, koruma çalışmalarının sürdürülebilir olması için idari yapı ve işbirliklerinin uyumuna dikkat çekti. Yeni kurulan KUDEB’in çalışmaları hakkında bilgiler verdi. Çalışmaların sadece kent merkezinde sınırlı kalmadığını, tarihi ilçe ve beldelerin belediye başkanları ve kaymakamlarıyla eşgüdüm içinde çalıştıklarını vurguladı.
Ardından “Belde ve İlçelerde Koruma” başlıklı oturum başladı. Birgi Belediye Başkanı Cumhur Şener, Mustafapaşa Belediye Başkanı Levent Ak ve Niksar Belediye Başkanı Duran Yadigâr, kentlerinde kısıtlı imkânlarla başardıklarını anlattı.
Birgi Belediye Başkanı Cumhur Şener, ÇEKÜL’ün 7 Bölge 7 Kent projesi kapsamına alınmasıyla kentte koruma çalışmalarının başladığını söyleyerek söze başladı. Belde ölçeğinde ilk koruma amaçlı imar planının Birgi’de yapılmasıyla, beldelerdeki koruma ivmesinin artmaya başladığını vurguladı. Şener, “Birgi’deki çalışmaları ‘kamu-yerel-sivil-özel’ birlikteliği esasına göre yürüttük. Pek çok sorunla karşılaştık ve bu sorunları kısıtlı imkânlarla çözmeye çalıştık; Prof. Dr. Metin Sözen’in yönlendirmeleriyle üstesinden geldik.
Öncesi ve sonrası
Koruma çalışmalarına ticari mantıkla yaklaşmamak gerekir. İşte o zaman hataya düşeriz. Biz bunun üstesinden geldik. Restorasyonlar başladığında ise kalifiye eleman sıkıntısı yaşadık. Özellikle KDV yönetmeliğinden kaynaklanan maddi sıkıntılarımız oldu. Ama yine de girdiğimiz yoldan vazgeçmedik. Aydınoğulları Beyliği’ne başkentlik yapmış ancak hem doğal afetler hem de bilinçsiz yaklaşımlar yüzünden eserleri, sokakları harap olmuş bir kentti, yeniden ayağa kaldırdık. Sivil mimari örneklerini restore ederken aslı gibi onarmaya özen gösterdik. Betonarme binaları, çerçevelerine kadar kent dokusuyla uyumlu hale getirdik. Meydanlarımızı, sokaklarımızı yeniden düzenledik. Tüm bunları yaparken yerel halkla birlikte çalıştık.
Öncesi ve sonrası
ÇEKÜL Birgi Çevre ve Kültür Evi’nde düzenli olarak halk toplantıları düzenledik. Belde ölçeğinde yaptığımız çalışmalarla ödüller kazandık, başka beldelere örnek olduk. Tarihi Kentler Birliği Seminer ve Buluşmalarında, belediye başkanı arkadaşlarımızı cesaretlendirdik,” diyerek Ege’nin bu özellikli kentini korumak ve örnek olmak için nasıl emek verdiklerini anlattı.
Mustafapaşa Belediye Başkanı Levent Ak, eski adı Sinasos olan kentin konakları, kiliseleri ve doğal sit alanlarıyla turizm merkezi olduğunu belirterek, sürdürülebilir kentsel koruma çalışmalarının bu nedenle önemli olduğunu vurguladı. Ak, “Etkileşimli ve Dengeli Gelişim Modeli’ni uyguluyoruz. Turizmle birlikte, Kapadokya Meslek Yüksek Okulu’ndan dolayı eğitim ve Damsa Barajı’ndan dolayı ise tarım faaliyetleri yürütüyoruz.
Sokak sağlıklaştırma projesi uygulanacak
Kentimizde, 115 adet tescilli 250 adet tescil edilecek eser bulunmakta. Bu tescilli eserlerden, 50’sinin rölöve, restorasyon ve restitüsyon projeleri tamamlandı. 30 eserin restorasyonları devam ediyor. 20 eserinki ise tamamlanmak üzere. Bu eserlerden bazılarını müze, butik otel, restoran, kütüphane ve eğitim amaçlı kullanılmak üzere yeniden işlevlendirdik. Konaklarımızdan biri “Bebek Müzesi” olarak yaşamaya devam ediyor. 150 yıllık bu konakta 1500 el yapımı bebek sergileniyor. Bölgedeki en iyi kentsel dokuya sahip olmamızın ana sebebi koruma amaçlı imar planımızın tamamlanmış olmasıdır.
Gomeda Vadisi
Doğa sporları alanında Gomeda, Beyderesi ve Manastır vadileri turizme kazandırıldı. Tarım bile yapılamayan bu vadilerde artık trekking, dağ bisikleti ve oryantring gibi doğa sporları yapılıyor,” diyerek hem sivil mimari hem doğal mirasın birlikte nasıl korunabileceği ve turizme kazandırılabileceğinin örneklerini verdi.
Oturumun son konuşmacısı Niksar Belediye Başkanı Duran Yadigâr ise koruma çalışmalarına başlamadan önce detaylı bir analiz çalışması yaptıklarını söyledi. Yadigâr, “Tüm değerlendirmeler, işlevsellik, ihtiyaçlar, turizm potansiyeli, kentin gelişimi ve durum analizi sonuçlarına göre yapıldı. Yol haritamızı, Planlama, Belgeleme Arşivleme ve Muhafaza, Proje, Sosyo- Ekonomik Faaliyetler, Kaynak, Uygulamam ve Analiz başlıkları üzerinden yürütüyoruz. Kentlilerle anket çalışması yaparak, iletişim stratejimizi belirledik.
Niksar Kalesi öncesi ve sonrası
Kentlinin bakış açısını ölçerek önceliklerimizi belirledik. SWOT Analizi yaptık, ulusal ağlarımızı tespit ettik ve uluslararası uzmanların katılımlarıyla çalıştaylar, seminerler düzenledik. Tüm bunlar kentte başlayan ve devam edecek olan koruma politikasının doğru ilerlemesine destek oldu. 10 bin kare fotoğrafla Belgeleme ve Kent Arşivi oluşumu sağlandı. Ayrıca Niksar’ın eski resimlerinden oluşan bir arşiv çalışması yapıldı. 2 bin adet Osmanlı arşivlerinden belge taraması yapıldı. Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivlerinden bin adet dijital belge sağlanarak kent arşivine eklendi. Niksar Kalesi restorasyon çalışması büyük ölçüde tamamlandı. Koruma altına alınacak sokaklar belirlendi ve çalışmalar başladı. Yağıbasan Medresesi Panaromik Kent Müzesi Dönüşüm Projesi hazırlandı. Restore edilen Eski Hükümet Konağı ise Kent Müzesi olarak yeniden işlevlendirilecek. ‘Niksar’ın çarşısı AVM’ye karşı’ söylemiyle Niksar Arasta Çarşısı Restorasyon Projesi hazırlandı ve çalışmalar başladı.
Niksar Sokak Atölyeleri projesi kapsamında ise 23 mahallede 50 atölye açılacak. 10 bin ev kadının projeden faydalanmasını bekliyoruz. Böylece Niksar korunan sokak dokularıyla, atölyeleriyle hareketli, aktif yaşamın olduğu bir merkeze dönüşecek.
ÇEKÜL Vakfı ve TKB Danışma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen’in değerlendirme konuşmasıyla oturum sona erdi. Sözen, “Büyük şehirler teknik eleman kullanımı, bilgi ve kaynağın aktarılmasında büyük kolaylık yaşıyorlar. Ama beldeler daha zor şartlarda çalışmaya devam ediyor. Bu eşitsizlik ortamını TKB eşitlik ortamına çevirmek için çalışıyor. Belde ve ilçeler, kaynaksızlığa bilgiyle cevap vererek kaynağı zorlamalıdır.
'Kent içinde hareket başlamışsa kaynak akıtmak gerekir. O kentte yetişen iş adamları kentlerine dönüp bakmalıdır. Bu nedenle doğru insanlarla dirsek teması yapılmalıdır. Bakanlık görevlileri önlerine gelen dosyaları anlayabilecek, alanda verilen mücadelenin ne kadar zor şartlar altında yürüdüğünü kavrayabilecek düzeyde olmalıdır. Bugün burada sembolik bir seçimle üç belediye başkanımız konuştu. Ama biliyorum ki bu salonda kimi kaldırıp sorsam kentindeki çalışmayı detaylarıyla anlatır. Bu, sizlerin ne kadar işin içinde olduğunuzun bir göstergesidir,” diyerek, yapılan işlerin, verilen mücadelenin kalıcı ve örnek olması için yöneticilerin günlük tutmasını tavsiye etti.
Eski Malatya Battalgazi incelendi
Sunumların ardından Malatya’nın eski yerleşimi Battalgazi ilçesinde incelemeler yapıldı. Battalgazi Belediye Başkanı Selahattin Gürkan’ın ev sahipliğinde restore edilen Silahtar Mustafa Paşa kervansarayında öğle yemeği yenerek Semah Gösterisi izlendi.
Ardından sokak dokusunun sağlıklaştırıldığı Çukurpınar Sokağı ( Kültür Sokağı), Malatya Valisi Doç Dr. Mehmet Ulvi Saran ve Battalgazi Kaymakamı Abdulmuttallip Aksoy’un eşliğinde incelendi.
Malatya’nın tarihi ilçelerinden Gündüzbey ve Yeşilyurt’taki restorasyon çalışmaları da katılımcılar tarafından ilgiyle incelendi. Kentin içme ve sulama suyunun karşılandığı Kaptaj gezisi ise alan gezilerinin en ilgi çeken bölümü oldu. Katılımcılar, dağın altına doğru ilerleyen yürüyüş parkurundan geçerek kaynak suyunun çıkış noktasını ve suyun hızını görme şansı buldu.
Yeşilyurt
Kerpiç evler koruma altında
TKB Malatya Semineri’nin son günü Balaban ve Darende ilçelerindeki kerpiç mimari örnekleri, Günpınar Şelalesi, Tohma Kanyonu ve Somuncubaba Türbesi gezi rotasındaki önemli alanlar arasındaydı.
Balaban
Kerpiç yapımı
Balaban’da restorasyonu devam eden kerpiç evlerde çalışan kerpiç ustalarıyla konuşma fırsatı yakalayan katılımcılar, kerpicin yapım ve uygulama aşamaları hakkında bilgi aldı; yaklaşık 150 yıllık evlerde devam eden geleneksel yaşamı yakından görerek, yöre insanıyla sohbet etti.
TKB Malatya Semineri Birgi, Mustafapaşa ve Niksar Belediyelerinin sunumları, ayrıca Battalgazi, Yeşilyurt, Gündüzbey, Balaban ve Darende Belediyelerinin ev sahipliğindeki alan gezileri, “Belde ve İlçelerde Koruma”nın nasıl yapıldığının iyi örneklerinin doğru algılanmasını ve incelenmesini sağladı.
Tohma Kanyonu
