Ağrı-Doğubayazıt Kaymakamlığı, ÇEKÜL Vakfı ve Erzurum Atatürk Üniversitesi tarafından, Doğubayazıt Kaymakamlığı’nın ev sahipliğinde 13-14 Eylül 2003 tarihinde Cumhuriyet İlköğretim Okulu, Vali Kutlu Aktaş Konferans Salonu’nda düzenlenen; Güneşin Doğduğu Yer: “Doğubayazıt’ta Tarih, Kültür, Sanat Sempozyumu” katılımcıları, programa göre sunulan bildiriler, yapılan tartışmalar ve genel değerlendirmeler ışığında görüş ve fikir birliğine vardıkları saptama ve önerilerin, aşağıdaki sonuçlarla birlikte “Sempozyum Bildirgesi” olarak derlenmesini ve ilgili kesimlerin bilgilerine sunulmasını uygun görmektedirler:
A/ TARİHİN TANIKLARI, UYGARLIĞIN REHBERİDİR
Tarihin sadece siyasal bir süreç olmadığı; geçmişin geleceğe de yol gösterebilmesi için uygarlık ve kültür birikimlerinin tüm ürünlerini “yaşanmışlığın tanıkları” olarak korumak ve yarınlara iletmek gerektiği, bu sempozyumla bir kez daha ve Doğubayazıt özelinde ortaya konmuştur.
Bu önemli ve evrensel gerçeği kanıtlayan böyle bir bilimsel toplantının, tarihi bir ilçemizde ve Kaymakamlığın istem ve ev sahipliğinde düzenlemiş olmasının ülkemiz tarih politikaları ve toplumsal tarih bilinci açısından örnek oluşturacak, bir “ilk” olduğunu önemle vurgulayan sempozyum katılımcıları, benzer etkinliklerin bölgede ve tüm Anadolu’da yaygınlaşması dileklerini vurgulamaktadırlar.
Çünkü tarihin tanıkları olan kültürel miras ve sanatsal birikimler, geçmişten daha ileri, gelişkin, yaratıcı ve üretici bir kalkınmayı içerebilecek aydınlık bir geleceğin de eşi bulunmaz esin kaynakları ve rehberidir.
Bu kaynaklarını yitiren değil, daha da zengin örnekleri ile keşfedip sahiplenen; ve kendine yol gösterici kılan bir toplumsal bilinç içinde, çağdaş dünyanın kimlikli, gururlu ve etkin bir ulusu olabilmenin ön koşulu da Doğubayazıt Kaymakamlığı’nın ev sahipliğinde simgelenen bu kamusal duyarlılığın, bilimsel ve sivil ortaklıklarla birlikte kurumsallaşmasıdır.
B/ DOĞUBAYAZIT, ULUSAL DEĞERİMİZDİR
Yukarıda özetlenen ortak görüş ve yaklaşım içinde Doğubayazıt ve çevresinin tarihsel, kültürel ve sanatsal değerlerini tüm ayrıntıları ile ele alan ve irdeleyen sempozyum katılımcıları, binlerce yıllık yaşam ve uygarlık birikimlerini barındıran bölgedeki tüm kültürel miras zenginliğinin “ulusal değerlerimiz” olarak sahiplenilmesi, korunması ve yine Doğubayazıt’ın kalkınma ve toplumsal gelişme dinamiklerine kazındırılması dileklerini önemle belirtmektedirler.
Bu çerçevede;
1. İSHAKPAŞA SARAYI İÇİN :
Kentin, bölgenin ve tüm Doğu Anadolu’nun anıtsal simgelerinden olan İshakpaşa Sarayı’nın çok özel bir ulusal proje olarak devletin üst düzey katılım ve himayesi ile ele alınması; bugüne dek geliştirilen koruma ve restorasyon çabaları övgüye değer olmakla birlikte, aynı süreçteki kimi uygunsuz ve özgünlüğü bozucu müdahalelerin yarattığı tahribatların da giderilmesi gerektiği; tarihi yapı ve çevresinin bütünü ile ele alınıp Doğubayazıt’da bir kültür, sanat ve tarihsel araştırma merkezi yaratmaya dönük işlevle geleceğe taşınması yönünde ivedi harekete geçirilmesi ortak dilektir.
2. “ESKİ BAYAZIT” İÇİN :
1938’de terk edildikten sonra ve bugüne dek adeta yok oluşa yüz tutan “Eski Bayazıt” tarihi ve kentsel sit yerleşmesinin; İshakpaşa Sarayı, Beyazıt Kalesi ve Camisi ile bütün olarak gelecek kuşaklara da tümüyle ortadan kalkmadan iletilebilmesi için; bu yerleşme alanının “Tarihi Çevre, Koruma ve Anıların Canlandırılması” projesi olarak ele alınması; hala varlığını koruyan yapı kalıntılarının; son güne dek hizmet veren tarihi hükümet konağı binası kalıntıları ile izleri mevcut olan yol, meydan ve merdivenli sokak dokularının, yer yer yeniden canlandırma uygulaması ile birlikte bir gezi, ziyaret ve “geçmişi düşleme” alanı olarak tasarlanması; hem tarihin yeniden toplumsal belleğe taşınması; hem de Doğubayazıt’a özgün ve etkin bir kültürel turizm dinamiği kazandırması bakımından önem kazanmaktadır.
3. “TARİHSEL DERİNLİK” İÇİN:
Bölgedeki 2000-2600 yıl öncenin uygarlık mirası olan Urartu dönemine ait kale kalıntıları, yol izleri, yerleşme alanları ile birlikte; özellikle aynı geçmişin yerleşik ve tarımsal kültürünü somutlayan su kanalları, göletler ve barajlar sisteminin bir “antik altyapı haritasına” bağlanarak ve belirgin noktalarda bilgilendirme ve yönlendirme levhalarıyla birlikte, özel bir “tur ve inceleme güzergahı” şeklinde ulusal ve uluslararası tarih gözlemlerine kazandırılması; Doğubayazıt için yeni bir kültürel, sosyal ve turistik gelişme potansiyeli sağlayacaktır.
4. KIRSAL KALKINMADA KÜLTÜREL MİRAS:
Sempozyum katılımcıları, Doğubayazıt gerçeğinden hareketle, geçmişin büyük uygarlıklarını barındırmış olan bugünün kırsal karakterli bölge ve yerleşmelerinde de kalkınma ve “kimlikli gelişmenin” sağlanabilmesi için tarihsel mirasın katkı ve öneminin altını çizerler... Bu bağlamda, sempozyumda irdelenen kültürel değerlerin, Doğubayazıt’ta kırsal yaşamın niteliğinin yükseltilmesi ve yeni açılımlarla bölgenin gelişme potansiyelinin arttırılması yönünde eşi bulunmaz olanaklar sağladığını önemle anımsatırlar...
5. “AĞRI DAĞI’NIN BÜYÜKLÜĞÜ”:
Doğubayazıt için evrensel simge ve değer oluşturan Ağrı Dağı’nın, inançlar arası polemiklere ve bundan umar bekleyen siyasi dar bakışlara karşı da korunması yönünde gerekli bir çağdaş söylemin; yine Ağrı Dağı’nın büyüklüğünü ve içerdiği doğal, kültürel, efsanevi değerlerini gözeten bir Anadolu uygarlıkları kimliği içinde geliştirilmesi ve bunun tüm uluslara bir çağrıyla yaygınlaştırılması, katılımcıların ortak dileğidir.
Bu doğrultuda toplantı anısına, Tuğgeneral Bülent DAĞSALI’nın girişimiyle katılımcılar adına dikilen ağaçlar ise, doğal ve kültürel varlıkların sürekliliğinin bir işareti olarak nitelendirilmiştir.
6. SÜRDÜRÜLECEK ÇALIŞMALAR:
a. İshakpaşa Sarayı ve Doğubayazıt’ın tarihinde çok önemli yerleri olan I. ve II. İshak paşalar hakkında Osmanlı Arşiv belgelerinin vermiş olduğu özgün bilgilerin sempozyuma sunulmuş olması önemli bir kazanım oluşturmuştur. Bunların bir an önce yayınlanması, bugüne değin yapılan spekülasyonlara son verecektir.
b. Eski Halk Eğimi Merkezi Binası, Doğubayazıt Kaymakamlığı’nın maddi desteğiyle onarılmış olması; bölgede çalışacak olan ÇEKÜL Vakfı üyeleri, İstanbul Üniversitesi, Erzurum Atatürk Üniversitesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi öğretim üyelerinin ve Van Mimarlar Odası’nın hizmetine sunulmuş olması sevindiricidir. Bu çalışmaları düzenlemek üzere mimar Aydın MIZRAK’ın görev alması uygun görülmektedir.
c. İshakpaşa Sarayı’nın restorasyon çalışmalarının tarihsel belgelere göre gerçekleştirilmesi ve sarayın doğu, kuzey ve güney yamaçlarında bulunan mezarlıkların saptanması; Erzurum Atatürk Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU başkanlığındaki Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyeleri ile birlikte ÇEKÜL adına mimar Aydın MIZRAK’ın katkılarıyla sürdürülecek çevre düzenlemesinin de yapılarak koruma altına alınması ve görsel kirlilikten kurtarılması için çalışmaların başlatılması, hazırlanacak projelerin Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’na sunulması için gerekli çalışmalar yapılacaktır.
C/ SONUÇ:
Sempozyumun katılımcıları; yukarıda özetlenen ve bildirilerle örnekler üzerinde somutlanan saptama ve değerlendirilmelerin ışığında:
1. Doğubayazıt Kaymakamlığı’nın bu sempozyuma ev sahipliğiyle ve öncülüğüyle başlatmış olduğu; “yöresel tarih ve kültür değerlerine dayalı kalkınma ve kimlikli gelişme” hareketine, tüm kamu, sivil, yerel ve özel kesimlerin etkin ve sürekli destek ve katkılarını geliştirmeleri;
2. Aynı hedefler doğrultusunda en geniş güç ve anlayış birliğinin sağlanmasına yönelik etkinliklerin zenginleştirilmesi çağrısını yaparak; bu buluşma için teşekkür ederler.
KATILIMCILAR
1.Nurullah ÇAKIR Doğubayazıt Kaymakamı
2.Mehmet Melik ÖZMEN Ağrı Milletvekili
3.Hulusi ALTUNEL Ağrı Vali Vekili
4.Prof. Dr. Metin SÖZEN
5.Y. Mimar Oktay EKİNCİ
6.Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU
7.Doç. Dr. Hüseyin YURTTAŞ
8.Mimar Aydın MIZRAK
9.Prof. Dr. Cevat BAŞARAN
10.Prof. Dr. H.Örcün BARIŞTA
11.Prof. Dr.Yüksel BİNGÖL
12.Arş. Gör. Serap BULAT
13.Yrd. Doç. Dr. Haldun ÖZKAN
14.Uzman Ali Murat AKTEMUR
15.Arş. Gör. Şerife TALİ
16.Prof. Dr. Enver KONUKÇU
17.Yrd. Doç. Dr. Aynur ÖZFIRAT
18.Prof. Dr. Oktay BELLİ
19.Doç. Dr. Alpaslan CEYLAN
20.Arş. Gör. Erkan KONYAR
21.Prof. Dr. Besim ÖZCAN
22.Doç. Dr. Esin DAYI
23.Yrd. Doç. Dr. Hasan GEYİKOĞLU
24.Doç. Dr. Mehmet İNBAŞI
25.Yrd. Doç. Dr. Bilgehan PAMUK
26.Yrd. Doç. Dr. Ahmet AYDIN
27.Yrd. Doç. Dr. Ahmet Ali BAYHAN
28.Öğr. Gör. Yusuf ÇETİN
29.Arş. Gör. M. Sami BAYRAKTAR
30.Gündegül PARLAR
31.İsmet ALPASLAN
32.Cevdet BAYCAN
33.Yrd. Doç. Dr. Dilaver DÜZGÜN
34.Arş. Gör. Abdurrahman KOLCU
35.Öğr. Gör. Rahmi TEKİN
36.İsmet OĞUZKAN
37.Doç. Dr. Ali İhsan KOLCU
38.Uzman Adem ÇELİK
39.Arş. Gör. Fikri SALMAN
40.Doç. Dr. Neşe ÖZGEN
41.Yakup YİĞİT
42.Ömer YİĞİT
43.Metin ERYILMAZ
44.Nuri ÖZTÜRK
