Diyarbakır Surları ve İçkalesi, büyük bir kültürel dönüşüm programıyla yeniden kent hayatına katılıyor. Ülkemiz kadar, insanlığın görkemli miraslarından olan Diyarbakır Surları, ilk kez bütüncül bir “koruma projesi”ne kavuştu.
Diyarbakır Valiliği’nin öncülüğünde, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfı’nın proje ortaklığında geliştirilen “Diyarbakır Surları ve İçkale Koruma Projesi” 2000 yılından bu yana sürdürülen bir çalışma.
ÇEKÜL Vakfı Uygulama Birimi Sorumlusu Dr. Mehmet Alper başkanlığındaki restorasyon ekibinin gerçekleştirdiği çalışmalar, ilk kez, 9 Ekim 2004 Cumartesi günü Diyarbakır İçkale’de açılacak bir sergi ile kamuoyuna sunuluyor.
İçişleri Bakanı Abdülkadir Aksu ve Kültür ve Turizm Bakanı Erkan Mumcu’nun da, katılacağı açılışta, Diyarbakır’da “tarihi mirası koruma projeleri”nın başlatılması öngörülüyor. Diyarbakır’ın kurulduğu ilk merkez olarak bilinen İçkale; kültür, sanat ve kongre merkezi olarak yeniden düzenlenecek. Bu amaçla, İçkale’de bulunan Adliye, Cezaevi, Kolordu gibi kamusal hizmet binaları restore edilerek yeni işlevlerle kentsel yaşama kazandırılacak. Proje, surların bir bütün olarak korunmasını ve önemli burçların iç mekanlarının kültür, sanat, bilim odaklı çağdaş kullanımlara açılmasını da öneriyor.
Diyarbakır Valisi Efkan Ala tarih boyunca önemli bir kültür, sanat ve bilim kenti olagelmiş Diyarbakır’daki yeni gelişmelerin önemini şöyle vurguluyor:
“Kültür, tarih ve doğa varlıkları insanlığın 'ortak mirası'dır. Günümüz toplumları da artık bu değerleri, kalkınma ve çağdaşlaşma programlarında önemli birer aktör olarak görüyor. Bu anlamda, eşsiz değerdeki Diyarbakır Surlarının korunarak gelecek kuşaklara ve insanlık ailesine bir tarih mirası olarak ulaştırılması önemli bir ulusal sorumluluktur.
Artık, Diyarbakır Surlarını tahrip ederek değil, onararak yeniden kent hayatına kazandıracağımız bir süreç başlamaktadır Kuşkusuz, bu projede öncelikle ele alınıp çözüme kavuşturulması gereken ilk adım 'İçkale' olacaktır.
Bu proje, Diyarbakır gibi özel birikimleri yüksek, tarihi bir kentin kimlik erozyonuna da çözümler üretecek; kentimizin kültür, sanat ve bilim dünyasına önemli katkılar sağlayacaktır.”
Bilindiği gibi Diyarbakır, beş bin yıldır kesintisiz yerleşime sahne olmuş bir kent..Efes gibi, Ninova gibi M.Ö 3. binlerde Diyarbakır ile birlikte kurulan pek çok kent, bugün birer arkeoloji parkı. Oysa, 5 bin yıl önceki adıyla “Amidi”, Diyarbakır geleneksel kent dokusunu bir bütün olarak yaşayan kent surları içinde saklıyor.
1600 yıl önce Romalılar tarafından bugünkü biçimine kavuşturulan Diyarbakır Surları, “Anadolu İslam Tarihi”nin yazıt ve figürlerle belgelendiği, taşlara kazındığı eşşiz bir kültür varlığı. 5,5 km uzunluğunda, 10-12 metre yüksekliğindeki bu anıtsal yapı bütünlüğünün içinde 3-4 katlı, değişik mimari biçimleriyle 82 adet burç yükseliyor.
Diyarbakır surları kadar, kent içinde yer alan diğer tarih ve kültür varlıkları açısından da çok önemli bir kent. Öyle ki; Diyarbakır’da hemen bütün tarih çağlarının izlerini birarada görebilmek mümkün. Diyarbakır; Hıristiyan ve Müslüman dünyasının önemli yapılarına da ev sahipliği yapıyor. Süryanı Kadim Meryem Ana Kilisesi gibi, Ulu Camii gibi baş yapıtlar, bu birikimin önde gelen izleri.
Selçukluların İslam dünyasına armağan ettiği eğitim kurumu olan medreselerin “açık avlulu ve eyvanlı” ilk örnekleriyle, Diyarbakır’da karşılaşıyoruz... Selçuklu ve Osmanlı sosyal hayatının vazgeçilmez yapıları olan hanlar ve kervansaraylardan önemli örnekler, Artuklu döneminden kalan köşkler ve Mimar Sinan imzalı camiler de Diyarbakır kentsel zenginliğinin önemli parçaları. Bazalt taşından örülmüş evleri, sokakları, çarşıları ile geleneksel Diyarbakır, “tarihin özenli birikimleri içinde uzun bir gezintiye” çıkma olanağı veriyor.
Ancak son yıllarda yoğunlaşarak artan çarpık kentleşme, gerek Diyarbakır Surları’nda; gerekse kentiçi tarihi dokuda ciddi bozulmalara neden olmuş. Bu amaçla hazırlanan “Diyarbakır Surlarını Koruma Projesi” surların ve İçkale’nin hangi ilkelerle korunacağına, koruma-kullanma dengesinin nasıl oluşturulacağına ait temel bir bilimsel disiplin getiriyor.
Başlangıcından bu yana projeye, Kültür ve Turizm Bakanlığı başta olmak üzere, ilgili bakanlıklar ve kamu kurumları da ciddi destekler veriyor. Diyarbakır ve Diyarbakırlılar şimdi büyük bir “kültürel dönüşüm programı”na hazırlanıyorlar.
Diyarbakır Valiliği
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi
ÇEKÜL Vakfı
İletişim :
Songül Göksu, Diyarbakır İl Kültür ve Turizm Müdürü 0412- 224 19 93; 0532-413 26 99
Ayça Gençaydın, ÇEKÜL Vakfı
[email protected]
0212- 251 54 44-45
