ÇEKÜL Vakfının 1975’te Safranbolu’dan yola çıkarak başlattığı kültür mirasını koruma hareketi 2013 yılından bu yana Kent Çalışmaları adı altında sürdürülüyor. Bir yandan her hafta ÇEKÜL Evinde düzenlenen Çarşamba Kent Toplantılarına katılan ve koruma alanında çaba gösteren tarihi kentler için kültür odaklı stratejik planlar ve eylem planları hazırlanırken, diğer yandan kentlerde katılım çalıştayları, odak grup toplantıları, alan incelemeleri yapılıyor, uygulama projeleri takip ediliyor. Güncel koruma ve tasarım kavramlarını Anadolu’nun özgün kentsel dinamikleri ışığında yorumlayan ÇEKÜL Kent Çalışmaları, tarihi kentlerde koruma ve canlandırma metodolojisinin geliştirilmesi için yerel yönetimler, akademisyenler, sivil toplum örgütleri ve uygulamacılarla birlikte sürdürdüğü çalışmalara, 2019 yılında Kırsal Miras Programını da ekledi.
Kurulduğu günden bu yana yerele özgü koruma modelleri üzerine çalışan ÇEKÜL Vakfı, kırsal mirasın korunmasına yönelik uygulamaları Köyler Yaşamalıdır Projesi ile desteklerken, koruma çalışmalarını her ölçekte kültür mirasının ayrılmaz bir parçası olarak değerlendiriyor. Aynı yaklaşımı Tarihi Kentler Birliği ile birlikte yürüttüğü Kırsal Miras Programı ile de sürdüren ÇEKÜL, ülkemizde kültür odaklı dönüşümün kırsal alandaki etkisini inceleyerek, gelecekte bu konuya ilişkin özgün modellerin gelişimine imkân sağlamayı hedefliyor.
Kırsal Miras Programı kapsamda Anadolu’nun farklı köylerinde alan gezilerine başlayan ÇEKÜL Kent Çalışmaları uzmanları, sahadan izlenimlerini ve yaptıkları incelemelerin sonuçlarını alandaki muhataplarıyla paylaşıyor; raporluyor ve Yerel Kimlik dergisinde makale olarak yayımlıyor.
Havran ve Edremit’te Yürütülen Çalışmalar
ÇEKÜL Kent Çalışmaları uzmanları 14-17 Ekim tarihleri arasında Havran ve Edremit alan ziyaretlerini gerçekleştirdi. Kırsal Miras Programı kapsamındaki alan ziyaretleri kırsal miras çalışmalarını ve Havran ve Edremit belediyelerinin ÇEKÜL Çarşamba Toplantıları bünyesinde gündeme getirdikleri koruma çalışmalarının fikir takibini kapsıyor. Edremit Kaymakamlığı, Antandros Derneği ve Körfez Turizm Platformu ile de görüşülen alan ziyaretlerinde, ÇEKÜL Kent Çalışmaları Koordinatörü mimar Alp Arısoy ve şehir plancısı Ahmet Onur Altun, koruma çalışmalarını yerinde inceledi.
Havran’da Koruma Çalışmaları
Havran’da Çamdibi, Karalar ve İnönü köylerini ziyaret eden uzmanlar, Çamdibi ve Karalar köylerinde Kırsal Miras Programı kapsamında bir alan çalışması yürüttü. Havran’a 3,5 km uzaklıktaki Çamdibi Köyü nüfusunu koruyan ve dışarıdan göç alan nadir kırsal yerleşmelerden biri. Geç Osmanlı Döneminde inşa edilen ilkokulu ve muhtarlık binası, köyün, göze çarpan ilk yapıları; köydeki tarihi konutlar da kısmen korunmuş durumda. Havran’a 20 km uzaklıkta bir dağ köylü olan 70 haneli Karalar Köyü, geleneksel taş yapılardan oluşuyor. Genç nüfusun önemli oranda göç ettiği köyün ekonomisi, tarımsal üretime dayanıyor.
Belediyenin Havran kent merkezindeki Camikebir Mahallesinde başlattığı sokak sağlıklaştırma projesi ise Havran Belediye Başkan Yardımcısı Mehmet Yılmaz ile birlikte incelendi. Cumhuriyet Caddesinde devam eden uygulama çalışmaları tamamlandığında Havran tarihi kent merkezinin canlanması amaçlanıyor. Havran Kent Müzesinin de üzerinde bulunduğu alanda Terzioğlu Konağının restorasyon uygulamasında sona gelinmiş durumda. Konak, restorasyonun ardından müze olarak işlevlendirilecek. Projenin gelecek etaplarında ise Eski Havran Belediye Binasının bir kültür merkezi olarak işlevlendirilerek kamusal kullanıma açılması planlanıyor. Yılmaz’la gelecek koruma projelerine yönelik işbirlikleri üzerine görüş alışverişinde bulunan uzman ekip, Havran Belediye Başkanı Emin Ersoy, Körfez Turizm Platformu ve Antandros Derneği üyelerinin katılımıyla gerçekleştirilen bir toplantıya da katıldı. Toplantıda körfez bölgesindeki turizm potansiyeli, koruma stratejileri, Havran Belediyesinin Cittaslow başvuru süreci ve bölgesel işbirlikleri ele alındı.
Efsanenin İzinde: Antandros Antik Kenti
Edremit Belediye Meclis Üyesi Hasan Ülger ile birlikte, kazıları Prof. Dr. Gürcan Polat başkanlığında yürütülen Antandros Antik Kenti ziyaret edildi. Antandros Derneği üyeleri Gülçin Cömert ve Erol Uzun kazılar ve antik kent hakkında bilgi verdi. Kazdağı’nın güney eteklerinde yer alan Antandros, antik kaynaklara göre çok farklı kökenlere dayandırılıyor. Vergilius’un Aeneas adlı eserinde Troya savaşının ardından Troya kentinden kaçan Aeneas ve yanındakilerin bir Phryg yerleşimi olan ve İda Dağı eteklerinde bulunan Antandros’ta donanma kurduklarından bahsedilir. Roma’nın kuruluşunu anlatan bu efsanedeki deniz yolculuğunun başladığı yer Antandros’tur. Kazıları devam eden antik kentin ören yeri ilan edilmesi için de çalışmalar devam ediyor. Ayrıca efsanedeki rotayı takip edecek bir Uluslararası Aeneas Rotası oluşturulması için de çalışmalar yürütülüyor.
1999 yılında Antandros Antik Kentinin gün ışığına çıkarılması ve korunmasına destek vermek amacıyla Edremit’te kurulan ve Abdullah Efendi Konağında faaliyet gösteren Antandros Derneğini ziyaret eden uzman ekip, dernek üyelerinin gönüllü olarak yürüttüğü, çocuklara yönelik arkeoloji ve kültürel miras eğitimleri ile diğer çalışmaları hakkında bilgi aldı. Olası işbirliklerine yönelik fikir alışverişi yapıldığı; derneğin Edremit ve Balıkesir Büyükşehir Belediyesi ile yürüttüğü çalışmaların görüşüldüğü buluşmanın arından, Edremit kent merkezinde sürdürülen koruma çalışmaları incelendi.
Turizmle ön plana çıkmasına rağmen önemli bir tarihi kent dokusuna sahip olan Edremit’te koruma çalışmalarının süreklilik kazanması hedefleniyor. Belediyenin yanı sıra Edremit Kaymakamı Ali Sırmalı’nın girişimleriyle, rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri tamamlanan ve ihale aşamasına gelen, tarihi kent merkezinde uygulanacak bir de sokak sağlıklaştırma projesi bulunuyor. Tüm bu gelişmeler ışığında Edremit’tin kentsel koruma ve turizm stratejileri ÇEKÜL Kent Çalışmaları kapsamında takip edilecek. Tarihi Kentler Birliği üyesi olan Balıkesir ve Edremit’in koruma başlıkları önerilerle çeşitlendirilecek.
