Akseki kenti, ÇEKÜL Vakfı’nın 1998 yılında başlattığı “7 Bölge 7 Kent” hareketinin önemli duraklarından birisi olmuştu. O yıllarda temelleri atılan Akseki-İbradı havzasındaki çalışmalar, şimdilerde yenilenen hedeflerle birlikte yeniden gözden geçiriliyor. Yörenin doğal ve kültürel yapısını korumayı hedefleyen havza kentleri, yapılacak çalışmalar için ön hazırlıklara başladı. Akseki ve İbradı, Antalya-Konya Karayolu üzerinde, Toroslar'ın güneyindeki dağ köylerinden oluşan, bölgenin en eski yerleşimleri arasında.
ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, Beşiktaş Belediye Başkanı ve TKB Encümen Üyesi Süleymaniyeli İsmail Ünal, ÇEKÜL Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Faruk Göksu, ÇEKÜL Vakfı ve TKB Danışma Kurulu üyesi Hasan Özgen, ÇEKÜL Vakfı Güneybatı Anadolu Bölge Koordinatörü Recep Esengil ile birlikte Antalya’dan başlayarak kent yöneticileriyle bir dizi toplantı gerçekleştirdi.
Antalya, Manavgat, Akseki, Süleymaniye ve Cevizli kentlerinde, kent yöneticileri, bilim adamları ve STK temsilcileriyle bir araya gelen inceleme heyeti, havza kentlerinin yenilenen hedeflerini değerlendirdi.
Tek Yapıdan, Havza Boyutunda Korumaya İlk Adımlar
Akseki-İbradı Havzası Gelişim Projesinin Hikâyesi
Akseki ve İbradı, Antalya-Konya Karayolu üzerinde, Toroslar'ın güneyindeki dağ köylerinden oluşan, bölgenin en eski yerleşimlerinden. Doğal koşullara öncelik tanıyan ve insana dönük değer yargılarını taşıyan bir mimarlık bilgisi ile kurulmuş. Akseki köyleri kayalardan oluşan zemine oturan, taş ve ahşap malzemelerden inşa edilen, olgun ve köklü bir mimari geleneği yansıtan Akdeniz yöresi klasik ev planına sahip. Dağlık kesimlerde görülen düğmeli ev ise bölgeye özgü.
1996 yılında Antalya Mimarlar Odası bölgede ilk adımları attı ve Mimarlık Öğrencileri Yaz Okullarını başlattı. 1998 yılında Akseki, ÇEKÜL'ün “7 Bölge'de 7 Kent” projesinde Batı Akdeniz örneği olarak seçildi. Bu dönemden itibaren ÇEKÜL aktif olarak bölgede çalışmaya başladı. 1999 yılında üniversiteler projeye katkı koydu ve 2000 yılında Çevre ve Orman Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Mimarlar Odası, ÇEKÜL Vakfı, Akdeniz Üniversitesi, İbradı Güç Birliği Vakfı ve Aksekililer Derneği arasında yapılan protokol ile proje Akseki-İbradı Havzası Gelişim Projesine dönüştü. Havza boyutunda çalışmalar da ivme kazandı.
1998 yılından itibaren kent merkezinde 47 ev, Kaymakamlık Binası, Merkez Camisi, Atatürk Anıtı, kent parkı ve bir grup ağaç tescillendi. Akseki Belediyesi'nin güçlü desteğiyle uygulama halk tarafından da benimsendi.
Cevizli
1999 yılında Anadolu Üniversitesi öğrencileriyle yapılan yaz okullarında Akseki, İbradı ilçe merkezleri ile Ormana, Cevizli beldelerindeki sivil mimarlık örnekleri tespit edildi, 650 evin çalışması tamamlandı.
Sarıhacılar köyünde Mimarlar Odası-ÇEKÜL işbirliğiyle, yapıların tamamının rölöve çalışmaları yapıldı. Antalya Valiliği'nin girişimi ile Harita Mühendisleri Odası bölgenin haritalarını yaptırdı. İzmir ve İstanbul'da yaşayan Sarıhacılar köyünün hemşehrileri ile, ÇEKÜL'ün önderliğinde kurulan derneğin desteğiyle evlerin onarımına 2004 yılında başlandı. Tüm giderleri ev sahipleri tarafından karşılanan 10 evin onarımı tamamlandı. Köy konağının onarımı bitirildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın katkısıyla köy meydanı düzenlendi.
2005 yılından itibaren Süleymaniye Belediyesi çalışmalara katıldı. Tescilli ahşap cami onarıldı. 2006 yazında, Akseki-İbradı Havzası Doğal ve Kültürel Değerleri Araştırma Merkezi'ne dönüştürülecek olan eski okulun rölöve ve restorasyon projeleri tamamlandı.
Havza Boyutunda Korumanın Sonuçları ve Yeni Hedefler
Akseki-İbradı havzasında 1996 yılında başlayan bu koruma hareketi sonucunda, Akseki’de Kent Müzesi açıldı. Yöredeki doğal ve tarihi dokunun belgeleme ve tescil çalışmaları büyük ölçüde tamamlandı. Süleymaniye’deki Yaz Okulu’nun restorasyonu yapıldı ve öğrencilerini bekliyor. Yaz okunun bir bölümünün ise müze olarak tefriş edilmesi planlanıyor. Havzadaki koruma gönüllüleri, yöredeki arkeolojik varlıklarla ilgili yüzey araştırma sonuçlarının bir an önce hazırlanması için çaba gösteriyor.
Yaz Okulu
ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen’in önderliğinde, 15-16 Ağustos 2009 tarihinde Akseki, Süleymaniye ve Cevizli kentlerinde yapılan toplantılarda havza ölçeğinde yeni hedefler belirlendi;
Havzanın geleceği için tarımın önemli olduğu vurgulanarak, özellikle çiçek ve çiçek gübresi üretimi, kiraz ve fide yetiştiriciliği gibi var olan ekonomik değerlerin teşvik edilerek daha güçlü hale getirilmesi sağlanacak.
“7 Bölge 7 Kent” hareketinin durak noktalarından biri olan Birgi örneğinde olduğu gibi, “Kent Meydanları”nın kentlileri bir araya getiren buluşma noktalarından olması görüşü kabul edildi. Bu görüşten hareketle, havza kentlerinde meydan düzenleme çalışmalarının başlamasına karar verildi. Akseki kent meydanının düzenlenmesi için, belediye binasının, koruma altına alınmış sivil mimari örneklerinden birine taşınması uygun görüldü. Atatürk’ün yakın çalışma arkadaşı Aksekili Rasih Kaplan’ın ve Atatürk’ün heykellerinin kent meydanında bir araya getirilmesi ise meydan düzenlemesinin ana temasını oluşturacak. İlk adımları atılan sokak iyileştirme çalışmaları hız kazanacak. Havzadaki anıt ağaçların tescillenmesi sağlanacak. Elmalı, Kaş, Kalkan hattındaki kent yöneticilerine, Akseki-İbradı havzasında yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilecek.
Sagalassos antik kentinin havzaya olan yakınlığının, doğru turizm politikasıyla değerlendirilmesi; ayrıca İpek Yolu üzerinde yer alan kervansarayların da yine turizm yol haritasına eklenmesiyle, havza turizminin olumlu etkilenmesi bekleniyor. Ayrıca Akdeniz Üniversitesi’nde dört yeni bölümün açılması ve Üniversiteyle ortaklaşa yapılacak çalışmalar sayesinde, Akseki-İbradı havzası kültürel, sosyal ve ekonomik alanlarda canlanacak.
Akseki Belediye Başkanı Mehmet Gölcü, Süleymaniye Belediye Başkanı Durmuş Ali Şener ve Cevizli Belediye Başkanı Niyazi Ekinci'nin de katıldığı toplantı ve inceleme gezisinin sonunda, Akseki-İbradı havzası çalışmalarının yürütülmesi için bir sekreterya oluşturuldu. Sekreteryada yöredeki mimarlar da görev aldı.
