Karadeniz’in büyük şehri Samsun’u, kısa zamanda hızla gelişen ve bölgenin nabzını tutan, kentleşme politikalarını yönlendiren, yatırımcıların, girişimcilerin taleplerine karşılık veren, istihdam olanaklarını genişleten, sosyal, kültürel ve turizm alt yapısıyla kentlilerin ihtiyaçlarını karşılamaya çalışan, sahil şeridiyle kenti bütünleştirmek için çağa gösteren bir kent olarak tanımlayabiliriz.
Son yıllarda Samsun’un çaba göstermeye başladığı başka bir konu daha var: Kentin bellek mekânlarını, tarih algısını, kent kimliğini ortaya çıkarmak.
Neler yapıldı?
ÇEKÜL Vakfı uzmanlarının ziyaretleri, Tarihi Kentler Birliği’nin buluşma ve seminerleriyle kültürel mirasın korunması bilinci kentte artmaya başladı. Duyarlı yerel yönetimler, akademisyenler, sivil örgütler ve yerel araştırmacılar koruma bilinci çerçevesinde bir araya gelerek kentin geleceğini kültür ve koruma politikaları üreterek yeniden ele aldı. Kent tarihiyle ilgili sempozyumlar yapıldı, envanterler, kitaplar hazırlandı. Eşzamanlı olarak restore edilen bir yapıda Kent Müzesi halkın, yerli ve yabancı misafirlerin ziyaretine açıldı.
Kaleden geriye kalan izler, kent içindeki arkeolojik alanlar, Cenevizliler döneminden kalan Amisos Höyüğü, son kalan sivil mimarlık örnekleri, saat kulesi, camiler, hamamlar gibi anıtsal eserler yöneticilerin üzerine titrediği alanlar haline geldi ve hepsinde çalışmalar başlatıldı. Cumhuriyet tarihinin ve 19 Mayıs’ın izleri kent içinde görünür hale getirildi. Üç konaktan oluşan Paşa Konakları restore edildi; mahalle hayatını canlandırması için engelliler de düşünülerek yeni tasarım ve donatılarla işlevlendirildi.
40 kilometrelik sahil şeridinin kentle bütünleşmesi için yürüyüş, bisiklet yolları, engelliler için rehabilitasyon merkezi, su sporlarının yapıldığı spor kompleksleri, halk plajları, dinlence ve eğlence alanları gibi kamusal alan düzenlemeleri yapıldı. Kavak ilçesinin yaklaşık olarak 11 km kuzeyinde bulunan 13.yüzyıl Anadolu Selçuklu dönemine ait olan Çakallı Hanın restorasyonu bitti. Çakallı köyünde bulunan tarihi ahşap cami, tarihi çeşme ve köprü de ÇEKÜL’ün Köyler Yaşamalıdır projesi kapsamında değerlendiriliyor.
Şimdi…
Geçen hafta sonu Tarihi Kentler Birliği Encümen toplantısı için Samsun’a giden heyet, önce Büyükşehir Belediye Başkanı ve TKB Başkanı Yusuf Ziya Yılmaz’ın ev sahipliğinde Samsunlu uzman, akademisyen ve araştırmacıların katıldığı bir toplantı yaptı. Toplantıda Samsun’un, onca anı ve belgenin yer aldığı Kent Müzesinin açılmasıyla, kendini kentlilere hatırlatmaya başladığı dile getirildi. Yeniden canlanmaya, hatırlanmaya başlayan kent belleğinin, bundan sonra yapılacak koruma çalışmaları için yerel yöneticiler, araştırmacılar, uzmanlar ve Samsunlular için bir heyecan kaynağı olduğu vurgulandı. Hızlı kentleşmeyle beton yapıların arasında sıkışıp kalmış Saathane Meydanında yer alan Osmanlı dönemi eselerinin yapılan projeyle nasıl görünür hale getirileceği, adım adım nasıl ilerlendiği, esnaf toplantıları, Vakıflarla yapılan işbirlikleri, kamulaştırmalar anlatıldı. Türkmenistan’ın başkenti Kazan’da yapılan müzeler buluşması değerlendirildi. Samsun ve TKB’nin uluslararası dayanışma ağı için Kazan ile müzeler ve ortak kültürel değerler üzerinden yeni ortaklıklar geliştirmesi için fikirler üretildi. ÇEKÜL Vakfı ve TKB Danışma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, ÇEKÜL uzmanları, TKB Danışma Kurulu üyeleri ile TKB Encümen üyeleri, Belediyenin KUDEB ekibinin katıldığı toplantının ardından Saathane Meydanında alan incelemesi yapıldı.
Toplantıya, ÇEKÜL Vakfı ve TKB Danışma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, Samsun Büyükşehir Belediye Başkanı ve TKB Başkanı Yusuf Ziya Yılmaz, Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nden Prof. Dr. Cevdet Yılmaz ve Prof. Dr. Nedim İpek, Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanı Necmi Çamaş, İmar ve Şehircilik Daire Müdürü Zennube Albayrak, Proje Şube Müdürlüğü’nden Cüneyt Yalçınkaya, Samsun Kent Müzesi Uzmanları, Tarihi Kentler Birliği Genel Sekreteri Sezer Cihan, TKB Danışma Kurulu üyeleri: Dr. Asım Güzelbey, Dr. Fikret Nesip Üçcan, Fikret Toksöz, Hasan Özgen, ÇEKÜL uzmanları tasarımcı Nadir Mutluer, mimar Metin Keskin, sanat tarihçi Zeynep Biçer.
Hedefler
Önce kendini tanıyan, sonra yoğun kentleşmenin arasından kimliğini okutabilen, kendini koruyan bir kent olması için Samsun’da kamu-yerel-sivil-özel kesimler bir arada çalışmaya devam edecek. Ve ayakta kalan tarihi yapıların, yaşam kültürünün izlerinin algılanması sağlanacak. Envanter çalışmaları ve kent kitapları serisi devam edecek. Kent Müzesinde devam eden eğitimler geliştirilecek.
